Stopa cukrzycowa określana jest również jako zespół stopy cukrzycowej. To jedno z powikłań cukrzycy. Pojawia się, gdy w krwi pacjenta utrzymują się wysokie poziomy cukru (hiperglikemia). Identyfikuje się ją jako owrzodzenie lub zniszczenie głębokich tkanek stopy, któremu może towarzyszyć neuropatia lub niedokrwienie. Niestety, schorzenie może prowadzić nawet do amputacji kończyny. Kto jest szczególnie narażony na stopę cukrzycową, jak ją rozpoznać i skutecznie leczyć? 

Szacuje się, że w ciągu roku przybywa około 10 milionów osób chorych na cukrzycę. Efektem jej przewlekłego rozwoju jest pojawienie się stopy cukrzycowej. Niestety, nieleczona może prowadzić do amputacji częściowej lub całościowej kończyny. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie oraz wdrożenie skutecznego leczenia. Tym bardziej, że wśród powikłań pacjent ma do czynienia z szeregiem infekcji, uszkodzeń nerwów i ran. 

Czym jest stopa cukrzycowa (zespół stopy cukrzycowej)? 

Pod nazwą stopy cukrzycowej kryje się szereg różnych zmian patologicznych. Powstają one u chorych, którzy zmagają się z cukrzycą i w ich krwi utrzymują się wysokie poziomy cukru (hiperglikemia). Zmiany obejmują uszkodzenia nerwów i więzadeł. Powodują również infekcje (zakażone rany), owrzodzenia i mogą prowadzić do destrukcji tkanek głębokich oraz upośledzenia krążenia. 

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje stopę cukrzycową jako infekcję, uszkodzenie tkanek głębokich oraz owrzodzenie z cechami neuropatii lub niedokrwienia, które pojawiają się u chorego na cukrzycę. 

Wśród rodzajów stopy cukrzycowej wymienia się: stopę cukrzycową neuropatyczną, niedokrwienną oraz mieszaną. Największy odsetek stanowią pacjenci ze schorzeniem neuropatycznym. 

Rodzaje stopy cukrzycowej i przyczyny powstawania

U źródła przyczyn powstawania stopy cukrzycowej wymienia się przede wszystkim wysokie poziomy cukru we krwi. To one są podstawą do pojawienia się kolejnych powikłań, szczególnie neuropatii, niedokrwienia, deformacji stopy czy mikrourazów i infekcji. W związku z tym, im wyższa hiperglikemia, tym bardziej zaawansowane schorzenie. 

Spore znaczenie na rozwój stopy cukrzycowej mają również: nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, nadkrzepliwość krwi, insulinooporność, czy palenie tytoniu. 

Tak, jak wspominaliśmy, najczęściej występującym typem stopy cukrzycowej jest stopa cukrzycowa neuropatyczna. Stanowi ona ponad 60% przypadków. W jej wyniku osłabione zostają mięśnie odpowiedzialne za utrzymanie poprawnego sklepienia i kształtu stopy. Wypłaszczenie jej powierzchni powoduje, że na skórze tworzą się modzele i pęknięcia. Nieleczone skutkują infekcjami bakteryjnymi, zakażeniami i owrzodzeniami. Ponadto pacjent często ma zmniejszone czucie (neuropatia czuciowa, zaburzenie w odczuwaniu bólu). To sprawia, że jest bardziej narażony na urazy. 

Pozostałe przypadki stopy cukrzycowej to – stopa cukrzycowa niedokrwienna (dotyka ok. 15-20% pacjentów) i stopa cukrzycowa mieszana (z cechami neuropatycznej i niedokrwiennej). 

Jak rozpoznać stopę cukrzycową?

Na kondycję swoich stóp szczególną uwagę powinni zwrócić przede wszystkim pacjenci przewlekle chorzy na cukrzycę. Wśród pierwszych objawów stopy cukrzycowej neuropatycznej wymienia się:  

• zaburzenia czucia, dotyku, nacisku, bólu, 
• uczucie mrowienia, drętwienia, pieczenia, palenia i kłucia skóry, 
• ból i skurcze stóp w ruchu i spoczynku, 
• przesuszona skóra i brak potliwości,
• modzele, odciski, otarcia i rany, które są wynikiem zaburzeń czucia oraz zmian związanych z zniekształceniem stopy. 

Pojawienie się modzeli i ran to efekt tego, że pacjent nie odczuwa bodźców zewnętrznych, takich jak ciasne buty czy urazy mechaniczne. W przypadku neuropatycznej stopy cukrzycowej dochodzi również do osłabienia siły mięśniowej i zaniku mięśni. To prowadzi do wad postawy, osłabienia stawów skokowych i kolanowych oraz nadmiernego nacisku na palce i przodostopie. 

Natomiast w przypadku stopy cukrzycowej niedokrwiennej charakterystyczne wśród objawów są:

• chłodne i sine stopy, 
• cienka, sucha i pozbawiona owłosienia skóra, 
• bóle spoczynkowe oraz brak tętna na tętnicy grzbietowej stopy i piszczelowej tylnej. 

Metody leczenia stopy cukrzycowej 

Kluczem do podjęcia odpowiedniego leczenia jest prawidłowe rozpoznanie schorzenia. Niezbędne jest postępowanie zarówno miejscowe, jak i ogólnoustrojowe. Pacjent powinien zadbać o wyrównanie poziomów cukru i ciśnienia tętniczego, współpracując z diabetologiem. Konieczne jest zmodyfikowanie złych nawyków żywieniowych, aktywność fizyczna, redukcja masy ciała oraz wprowadzenie insulinoterapii. 

Miejscowe leczenie objawów stopy cukrzycowej skutecznie wspiera również podologia. Terapia wyznaczona przez podologa ma wpływ na niwelowanie przesuszonej skóry, brak potliwości czy niwelowanie odcisków, modzeli i otarć. Aby utrzymać skórę stóp w dobrej kondycji, należy zadbać o jej prawidłowe, regularne nawilżenie i natłuszczenie. Głębokie pęknięcia i infekcje wymagają specjalistycznej interwencji. Podolog na podstawie rozpoznania dobiera odpowiedni rodzaj opatrunków, przyspieszając proces gojenia się ran.